Δημοτικό Σχολείο Ποντοκώμης Κοζάνης
Το παρακάτω κείμενο δεν αποτελεί σχέδιο εργασίας ή πρόταση διδασκαλίας παρά είναι μια κατάθεση εμπειρίας…
Γενικά
Στα πλαίσια του σχολείου , η οργάνωση μιας ημέρας μνήμης για τη γενοκτονία πρέπει να λαμβάνει υπόψη κυρίως προγενέστερες γνώσεις των μαθητών και το βαθμό της ψυχολογικής ωρίμανσής τους. Μπορεί δε να αποτελέσει ένα ελκτικό πεδίο , όπου το παιδί μπορεί να έρθει σε επαφή με το χρόνο , το χώρο και τα πρόσωπα και τις συγκρούσεις της περιοχής.
Ο χρόνος που χρησιμοποιείται ενδεικτικά καλύπτει περίπου ένα σχολικό μήνα, τέσσερα δίωρα στα πλαίσια της ευέλικτης ζώνης και μια παρουσίαση κατά την ημέρα μνήμης.
Η οργάνωση της ημέρας μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου στην …Ποντοκώμη
Κατ’ αρχάς δόθηκε στα παιδιά ένα ερωτηματολόγιο αναζήτησης προγενέστερων γνώσεων και αφομοίωσης συγκεκριμένων εννοιών.
Α. Έγινε μια συζήτηση με τα παιδιά αν θα ήθελαν να οργανωθεί μια εκδήλωση για την ημέρα μνήμης της γενοκτονίας του Ποντιακού ελληνισμού.
Οι μαθητές δέχτηκαν με ιδιαίτερη θέρμη την πρόταση διατυπώνοντας βέβαια και την αγωνία τους για το τι ακριβώς επρόκειτο να οργανώσουμε.
Β. Ο δάσκαλος έγραψε διάσπαρτα στον πίνακα τις λέξεις ή εκφράσεις : πρόσφυγας, μετανάστης, ανταλλαγή πληθυσμών, ζωή στον Πόντο, αναγκαστική φυγή –έξοδος, γενοκτονία. Δήλωσε στα παιδιά πως πρέπει να τις προσεγγίσουμε ως προϋπόθεση για να προχωρήσουμε.
Γ. Ο δάσκαλος πρότεινε να διαμορφωθεί ένα απλό ερωτηματολόγιο. Οι μαθητές συνδιαμόρφωσαν τις προτάσεις και ορίστηκε το παρακάτω ερωτηματολόγιο.
1. Γνωρίζετε αν παππούδες ή γιαγιάδες , δικοί σου ή συγγενών σου, ζούσαν πάντα στον τόπο που ζούμε σήμερα ή ήλθαν και από άλλα μέρη;
2. Αν ζούσαν σε άλλους τόπους , γνωρίζετε πού ζούσαν;
3. Αν ζούσαν σε άλλους τόπους γνωρίζετε γιατί έφυγαν από εκεί;
4. Γνωρίζετε για μετακινήσεις πληθυσμών μέσα από τα σχολικά μας βιβλία;
5. Γνωρίζετε τι είναι ανταλλαγή πληθυσμών;
6. Ξέρετε τι είναι πρόσφυγας, και ποια είναι η διαφορά του με το μετανάστη;
7. Τι νομίζετε ότι είναι η αναγκαστική φυγή ενός πληθυσμού από τη γη του;
8. Ξέρετε μήπως τι σημαίνει γενοκτονία;
Δ. Διαβάζοντας ένα ένα τα παιδιά τις απαντήσεις που έδωσαν σε κάθε ερώτημα γίνεται μια πρώτη προσέγγιση –μια εισαγωγή που οργανώνει τις γνώσεις των παιδιών και καταδεικνύει στον δάσκαλο το υπόβαθρο πάνω στο οποίο μπορεί να κινηθεί η όλη εργασία. Ο δάσκαλος αφήνει να εξελιχθεί η συζήτηση των παιδιών χωρίς να ορίζει ή να αποκαλύπτει την «αλήθεια» των παραπάνω εννοιών. Η τάξη κυρίως αναζητεί τις βάσεις πάνω στις οποίες στηρίχθηκαν οι απαντήσεις των μαθητών: αναφορά σε μαθήματα της σχολικής ύλης, ακούσματα μαθητών, γνώση οικογενειακών εμπειριών, παρακολούθηση εκδηλώσεων, γνώση μέσα από τηλεοπτικές εκπομπές, αναγνώσματα κλπ
Ως παρέκκλιση, αλλά σημαντικό για την πρόοδο της εργασίας μας , αφήνεται στους μαθητές, εντός της τάξης να αναζητήσουν στο διαδίκτυο –από Βικιπαίδεια -μια πρώτη απάντηση σχετικά με τη γενοκτονία των ποντίων (όπου η συνήθης απάντηση των μαθητών είναι ότι γνωρίζουν ελάχιστα ή καθόλου).
Ε. Το ίδιο ερωτηματολόγιο μεταφέρουν τα παιδιά στο σπίτι τους με σκοπό να απαντηθεί από τους γονείς τους. Έτσι οι γονείς ενημερώνονται για τη νέα εργασία των παιδιών τους , στην οποία ζητούνται να γίνουν μέτοχοι. Οι απαντήσεις διαβάζονται σε επόμενη ευκαιρία, και ο συνδυασμός των απαντήσεων των παιδιών και των γονέων , οδηγεί σε πιο στέρεη οργάνωση των ζητούμενων γνώσεών μας.
ΣΤ. Οι λέξεις ξαναγράφονται στον πίνακα και γίνεται προσπάθεια να ορισθούν σε μια συνέχεια. Πολύ εύκολο για τους μαθητές (διαγράφουμε τη λέξη μετανάστης καθώς δεν αποτελεί αντικείμενο της παρούσης εργασίας μας): ζωή στον Πόντο, γενοκτονία , αναγκαστική φυγή –έξοδος, ανταλλαγή πληθυσμών, πρόσφυγας.
Επόμενο βήμα είναι η κατάθεση προτάσεων για τις πηγές από τις οποίες θα μπορούσαμε να αντλήσουμε γνώσεις που αναζητούμε.
Ενδεικτικές προτάσεις από μαθητές και …δάσκαλο:
1. Συνεντεύξεις από παππούδες, γιαγιάδες. Δεύτερη γενιά προσφύγων πλέον , που μεγάλωσαν όμως με τις συγκλονιστικές αφηγήσεις των γονέων τους. Εδώ παρεμβαίνει ο δάσκαλος και δίνει ενδεικτικές διευθύνσεις στο διαδίκτυο όπου φιλοξενούνται συνεντεύξεις συγχωριανών των παιδιών που πάρθηκαν σε προγενέστερο χρόνο, ενδεικτικά:
α. Συνέντευξη με τον παππού Γιάννη Γραμματικόπουλο - http://kafkasios-pontokomitis.blogspot.com/2010/03/blog-post_3238.html , και
β. Συνέντευξη με τον παππού Γιάννη Τσουκαλίδη - http://kafkasios-pontokomitis.blogspot.com/2010/02/blog-post_298.html
2. Αναζήτηση άρθρων στο διαδίκτυο. Εδώ θα αναζητηθούν άρθρα για τη γενοκτονία. Προτείνονται στους μαθητές συγκεκριμένα κείμενα τα οποία θα μπορούσαν να επεξεργαστούν :
α. Κώστας Φωτιάδης «Ο ελληνισμός του Πόντου. Πολιτισμός και γενοκτονία»- http://www.pontos-genoktonia.gr/textsDetails.php?textsid=6, και β. Βλάσης Αγτζίδης «Το Ολοκαύτωμα των χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας»-
http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=23/04/2010&id=154572
3. Αναζήτηση βιβλίων στη βιβλιοθήκη του σχολείου. Μεταφέρουμε στην τάξη μια σειρά βιβλίων που υπάρχουν στη βιβλιοθήκη μας σχετικά με την ιστορία του προσφυγικού ελληνισμού, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν. Τα παιδιά αγχώνονται από τον όγκο των πηγών. Τους καθησυχάζει ο δάσκαλος προτείνοντας τρία φωτοτυπημένα αντίγραφα (ολιγοσέλιδα) που διαθέτει η βιβλιοθήκη μας. Τα –αδημοσίευτα- βιβλία των διανοούμενων δασκάλων ποντίων:
α. Ελένης Θεοδωρίδου (1980)«Απομνημονεύματα Α’ μέρος» [η Θεοδωρίδου 1908-2010 υπήρξε συγχωριανή και επί πολλά έτη και δασκάλα του δημ. σχολείου μας],
β. Κωνσταντίνου Κυνηγόπουλου (1961)«Ιστορία της Ελληνικής Κοινότητας Μπεζιρκιάν-Κετσίτ του Καρς, ως και η αιτία της εκριζώσεως των 81 Ελληνικών Κοινοτήτων του νομού Καρς και εγκαταστάσεώς των εις την Ελλάδα», και γ. Ηρακλή Κιλαχίδη «Το ξερίζωμα των κατοίκων του Σιντισκόμ». Τα υπόλοιπα βιβλία τοποθετούνται στη λογοτεχνική γωνία της τάξης και αφήνονται στο ξεφύλλισμα των μαθητών. Υποδεικνύεται δε στα παιδιά ότι θα μπορούσαν να τα δανειστούν στα πλαίσια της πολιτικής δανεισμού βιβλίων, αν μετά την εκδήλωσή μας , τους δημιουργηθεί το κίνητρο να προσθέσουν στις γνώσεις τους.
4. Ιδιαίτερα , οι (ολιγοσέλιδες) αναμνήσεις του Κιλαχίδη, δίνονται φωτοτυπημένες σε κάθε μαθητή. Η επιλογή αυτή γίνεται από το δάσκαλο , καθώς το κείμενο του Κιλαχίδη είναι μια εξαιρετική αφήγηση της «εγκατάλειψης», της αγωνιώδους «φυγής» και δραματικής «εξόδου» από πατρογονικές εστίες, αφήγηση απόλυτα αντιληπτή , αφομοιώσιμη , ελκτική και αποδεκτή για τα παιδιά των τελευταίων τάξεων του δημοτικού σχολείου.
Ζ. Επόμενο βήμα η οριοθέτηση των ομάδων. Ενδεικτικά α: ομάδα λήψης συνεντεύξεων, β: ομάδα επεξεργασίας των συνεντεύξεων που είναι αναρτημένες στο διαδίκτυο, γ: ομάδα επεξεργασίας των άρθρων περί γενοκτονίας , δ: ομάδα που αναζητά στοιχεία στο βιβλίο του Κυνηγόπουλου και ε: ομάδα που επεξεργάζεται τα απομνημονεύματα της Θεοδωρίδου. Όλοι δε οι μαθητές προτρέπονται –σε ελεύθερο χρόνο τους - να προβούν σε μια πρώτη ανάγνωση της αφήγησης του Κιλαχίδη.
Η. Ακολουθεί η συνάντηση των μαθητών στη λογοτεχνική γωνία της τάξης, όπου γίνεται η ομαδική ανάγνωση της αφήγησης του Κιλαχίδη. Αφήνονται τα παιδιά να εκφράσουν τις εικόνες και τα συναισθήματα που τους δημιουργήθηκαν κατά την ανάγνωση του παραπάνω κειμένου και κατατίθενται τυχόν συνδέσεις με σημεία της εργασίας που ανέλαβαν στα πλαίσια της ομάδας τους. Κάθε ομάδα παρουσιάζει στην τάξη την εργασία της, δίδονται οι διευκρινήσεις στα ερωτήματα που τίθενται από τους υπόλοιπους μαθητές και γίνεται προσπάθεια σύνθεσης των εργασιών στο πλαίσιο της οργάνωσης της εκδήλωσης κατά την ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου.
Θ. Προκρίνεται ιδιαίτερα η καταγραφή του ιστορικού πλαισίου, ενός εύληπτου και σχετικά μικρού κειμένου, που κατάλληλα θα παρεμβάλλεται από αποσπάσματα συνεντεύξεων και αφηγήσεων από τα βιβλία που μελετήθηκαν. Ταυτόχρονα , θα προβάλλονται εικόνες που ζωγραφίστηκαν από τους μαθητές με αναφορές στο κείμενο του Κιλαχίδη ή ευρύτερα , καθώς επίσης και ποιήματα , που «ποιητές» της τάξης συνέγραψαν, στα πλαίσια των αναγνώσεων και των εμπειριών που κατατέθηκαν στη διαδικασία της εργασίας μας.
Ι. Στις 19 Μαΐου, οι μαθητές της ΣΤ΄ Δημοτικού, έχουν πλέον προσεγγίσει ένα θέμα λίγο ή πολύ άγνωστο σε αυτούς. Ειδικότερα, μελετώντας τα κείμενα μιας άλλης-ξεχασμένης διανόησης, τις αφηγήσεις πρωταγωνιστών ή των απογόνων τους και επιστημονικές αναλύσεις καταξιωμένων ιστορικών, μπόρεσαν να «δουν» την ύπαρξη κάποιων ανθρώπων, άξιων, δραστήριων και περήφανων για την πολιτισμική τους ιδιαιτερότητα. Προσέγγισαν το σχέδιο γενοκτονίας που οργανώθηκε εναντίον τους στα πλαίσια συγκεκριμένων πολιτικών, και την αξιοπρέπεια με την οποία αντιμετώπισαν την αναγκαστική φυγή και την έξοδό τους προς τη Μητέρα Πατρίδα τους. Έτσι , στις 19 Μαΐου, οι μαθητές της ΣΤ΄ είναι σίγουροι ότι έχουν αναλάβει κάτι πολύ σοβαρό. Κατανοώντας πλέον την ιστορικότητα της ημέρας μνήμης , νιώθουν απόλυτα υπεύθυνοι να μεταβιβάσουν μέρος της γνώσης και εμπειρίας που απέκτησαν και στα άλλα παιδιά του σχολείου. Και σαν παιδιά ξέρουν , είναι σίγουροι πως θα καταφέρουν, να παρουσιάσουν με απόλυτη επιτυχία , αυτό που τα ίδια ερεύνησαν με μεγάλη λαχτάρα τις πρότερες βδομάδες στο σχολείο τους.
